คุณลักษณะครูรุ่นใหม่กับการปฏิรูปหลักสูตรผลิตครูในศตวรรษ
๒๑
By มาวิน โทแก้ว นักวิชาการมือใหม่
บทนำ
โลกเรากำลังเผชิญกับวิกฤตที่สำคัญและยิ่งใหญ่ วิกฤตนี้เป็นการท้าทายเราเหล่าสัตว์โลกที่เป็นเวไนยสัตว์ เราพบว่าความเจริญทางวัตถุก็ดี ความสามารถที่เราเอาชนะธรรมชาติได้ก็ดี การรู้และค้นพบสิ่งต่าง ๆ
ที่เราไม่เคยรู้มาก่อนก็ดี
ความมั่งคั่งของประเทศตลอดจนความก้าวหน้าทางวิชาการ การสื่อสารคมนาคมที่ย่อโลกอันกว้างใหญ่ให้เป็นจุดเดียวกันเชื่อมต่อกันได้อย่างสะดวกรวดเร็วก็ดีไม่ได้ช่วยให้เรามีความสามารถเพิ่มขึ้นในการแก้ไขปัญหาเรื้อรังหลายด้านของสังคม ทั้งในระดับชุมชน ชาติ
และนานาชาติ
เราเชื่อว่าการศึกษามีหรือควรมีบทบาทและภารกิจสำคัญในการเพิ่มขีดความสามารถของมนุษย์เพื่อแก้ไขปัญหานี้
ขณะนี้สังคมไทยกำลังเผชิญกับวิกฤติการณ์ทางเศรษฐกิจซึ่งส่งผลกระทบถึงคนไทยทุกคน ทำอย่างไรคนไทยจึงจะสามารถผนึกกำลัง
ร่วมแรงร่วมใจกันกู้สถานการณ์ของประเทศให้พลิกฟื้นกลับคืนสู่สภาวะปกติได้โดยเร็ว
สิ่งที่เกิดขึ้นนี้ไม่ใช่อุบัติเหตุ
แต่เป็นเหตุที่หลายคนไม่ตระหนัก
เพิกเฉยและรู้เท่าไม่ถึงการณ์
บทเรียนครั้งนี้ “คุ้มค่า” สำหรับคนไทยที่จะได้ร่วมกันวิเคราะห์ถึงสาเหตุและรากเหง้าของปัญหาที่แท้จริง
ซึ่งก็คือคนไทยโดยรวมยังขาด “ ความรู้ภูมิปัญญา ” ที่จะนำพาประเทศให้คงอยู่ท่ามกลางกระแสโลกาภิวัตน์ ซึ่งเป็นโลกที่ไร้พรมแดน ทั้งด้านความรู้ เศรษฐกิจ
เทคโนโลยีสารสนเทศ เชื้อชาติ ศาสนา
วัฒนธรรม ฯลฯ การจะเกิดซึ่ง “ความรู้ภูมิปัญญา”
ได้นั้นทุกคนในชาติจักต้องได้รับการศึกษาที่ดี มีคุณภาพและมีประสิทธิภาพ เฟืองจักรสำคัญที่จะนำพาสู่การศึกษาที่ดีมีคุณภาพก็คือ “ครู” ผู้เขียนจึงได้เสนอประเด็นที่สำคัญ ๔ ประการ คือ
๑. ความหมายของครู
๒. ความสําคัญ
บทบาท หนาที่ ภาระงานของครู
๓. สาเหตุของการผลิตครูรุ่นใหม่
๔. คุณลักษณะครูรุ่นใหม่ที่ควรมี
๕. หลักสูตรผลิตครูรุ่นใหม่
๑. ความหมายของครู
ครู มีรากศัพท์เป็นภาษาบาลี มาจากคำว่า ครุ (คะรุ)
ซึ่งแปลว่าหนักแน่น และสันสกฤตว่า คุรุ (คุ-รุ) ซึ่งแปลว่า “ผู้ชี้แสงสว่าง”
แต่โดยความหมายในภาษาไทยก็คือครูผู้สอนประสิทธิ์ประสาทความรู้
อบรมบ่มนิสัยศิษย์ให้เป็นคนดี ยกระดับวิญญาณความรู้ดีชั่วให้แยกแยะความดีความชั่ว
และรู้จักการดำรงชีวิตในแนวทางที่ถูกต้องมีคุณธรรม
และมีนักวิชาการหลายท่านที่ได้ให้ความหมายของครูไว้ดังนี้
พระเทพวิสุทธิเมธี[๑]
อธิบายความหมายและความเป็นมาของคำว่าครูไว้ว่า เป็นคำที่สูงมาก
เป็นผู้เปิดประทางตูวิญญาณ แล้วก็นำไปเดินทางวิญญาณ ไปสู่คุณธรรมเบื้องสูง
เป็นเรื่องทางจิตโดยเฉพาะ มิได้หมายถึงเรื่องวัตถุ
หรือมรรยาท หรือแม้แต่อาชีพ จึงมีน้อยมาก ครูนั้นมักจะไปทำหน้าที่เป็นปุโรหิตของพระราชา
หรืออิสระชนซึ่งมีอำนาจวาสนา มีหน้าที่การงานอันใหญ่หลวง
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน[๒] ให้ความหมายครูไว้ว่า
ผู้สั่งสอนศิษย์หรือผู้ถ่ายทอดความรู้ให้แก่ศิษย์
T (Teaching) – การสอน
หมายถึง การอบรมสั่งสอนศิษย์ให้มีความรู้ ความสามารถในวิชาการทั้งหลายทั้งปวง
ซึ่งถือว่าเป็นงานหลักของครูทุกคนทุกระดับชั้นที่สอน
E (Ethics)-จริยธรรม
หมายถึงหน้าที่ในการอบรมจริยธรรมให้แก่นักเรียนซึ่งถือว่าเป็นหน้าที่หลักอีกประการหนึ่งนอกจากการสั่งสอนในด้านวิชาความรู้โดยทั่วไปนอกจากนี้ครูทุกคนจะต้องประพฤติปฏิบัติตนให้เป็นผู้มีจริยธรรมอันเหมาะสมอีกด้วยเพราะพฤติกรรมอันเหมาะสมที่ครูได้แสดงออกจะเป็นเครื่องมือที่สำคัญในการปลูกฝังศรัทธาให้ศิษย์ได้ปฏิบัติตาม
A ( Academic) – วิชาการ
หมายถึง ครูต้องมีความรับผิดชอบในวิชาการอยู่เสมอ กล่าวคือ
ครูต้องเป็นนักวิชาการอยู่ตลอดเวลา
เพราะอาชีพของครูต้องใช้ความรู้เป็นเครื่องมือในการประกอบอาชีพ
ดังนั้นครูทุกคนต้องศึกษาหาความรู้เพิ่มเติมอยู่เป็นประจำ
หากไม่กระทำเช่นนั้นจะทำให้ความรู้ที่ได้ศึกษาเล่าเรียนมานั้นล้าสมัย
ไม่ทันกับการเปลี่ยนแปลงทางวิชาการใหม่ ๆ ซึ่งมีอย่างมากมายในปัจจุบัน
C (Cultural Heritage) – การสืบทอดวัฒนธรรม
หมายถึงครูต้องมีหน้าที่รับผิดชอบเกี่ยวกับการสืบทอดมรดกทางวัฒนธรรมจากคนรุ่นหนึ่งให้ตกทอดไปสู่คนอีกรุ่นหนึ่ง
H (Human Relationship) – มนุษย์สัมพันธ์ หมายถึง
การมีมนุษย์สัมพันธ์อันดีของครูต่อบุคคลทั่วๆไป
เพราะการมีมนุษย์สัมพันธ์ที่ดีจะช่วยให้ครูสามารถปฏิบัติหน้าที่ของครู
ได้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ การมีมนุษย์สัมพันธ์ที่ดีของครูยังช่วยทำให้สถาบันศึกษาที่ครูปฏิบัติงานอยู่มีความเจริญก้าวหน้าอย่างรวดเร็วอีกด้วย
ดังนั้น
ครูทุกคนจึงควรถือเป็นหน้าที่และความรับผิดชอบอีกประการหนึ่งที่จะต้องคอยผูกมิตรไมตรีอันดีระหว่าง
บุคคลต่าง ๆ ที่ครูมีส่วนเกี่ยวข้องด้วย มนุษย์สัมพันธ์ระหว่างครูกับบุคคลต่างๆ
E (Evaluation) – การประเมินผล
หมายถึงการประเมินผลการเรียนการสอนนักเรียนซึ่งถือว่าเป็นหน้าที่และความรับผิดชอบที่สำคัญยิ่งอีกประการหนึ่งของครูเพราะการประเมินผลการเรียนการสอนเป็นการวัดความเจริญก้าวหน้าของศิษย์ในด้านต่างๆหากครูสอนแล้วไม่มีการประเมินผลหรือวัดผลครูก็จะไม่ทราบได้ว่าศิษย์มีความเจริญก้าวหน้าในด้านใดมากน้อยเพียงใด
ดังนั้น ครูจึงควรจะระลึกอยู่เสมอว่า ณ ที่ใดมีการสอน ทีนั่นจะต้องมีการสอบ
สำหรับการประเมินผลการเรียนการสอนของนักเรียนนั้น ครูสามารถใช้วิธีการต่าง ๆ ได้หลายวิธี
ทั้งนี้อาจจะใช้หลาย ๆ
วิธีในการประเมินผลครั้งหนึ่งหรือเลือกใช้เพียงวิธีการใดวิธีการหนึ่ง
ในการประเมินผลการเรียนการสอนนั้นมีหลายวิธี เช่น การสังเกต การสัมภาษณ์ การทดสอบ
การจัดอันดับคุณภาพ การใช้แบบสอบถามและแบบสำรวจ การบันทึกย่อและระเบียนสะสม
เป็นต้น
การประเมินผลการเรียนการสอนทุกๆ วิชา
ครูควรประเมินความเจริญก้าวหน้าของนักเรียนหลายๆ ด้าน ที่สำคัญ คือ ด้านความรู้ (Cognitve
Domain) ด้านเจตคติ ( Affective Domain) ด้านการปฏิบัติ
(Psychomotor Domian)
R (Research) – การวิจัย
หมายถึง ครูต้องเป็นนักแก้ปัญหา
เพราะการวิจัยเป็นวิธีการแก้ปัญหาและการศึกษาหาความจริง
ความรู้ที่เชื่อถือได้โดยวิธี การวิจัยของครูในที่นี้
อาจจะมีความหมายเพียงแค่ค้นหาสาเหตุต่าง ๆ
ที่นักเรียนมีปัญหาไปจนถึงการวิจัยอย่างมีระบบในชั้นสูงก็ได้ สาเหตุที่ครูต้องรับผิดชอบในด้านนี้ก็เพราะในการเรียนการสอนทุกๆ
วิชา ควรจะต้องพบกับปัญหาต่าง ๆ อยู่เสมอ เช่น ปัญหาเด็กไม่ทำการบ้าน
เด็กหนีโรงเรียน เด็กที่ชอบรังแกเพื่อน และเด็กที่ชอบลักขโมย เป็นต้น พฤติกรรมต่าง
ๆ เหล่านี้ ถ้าครูสามารถแก้ไขได้ก็จะทำให้การเรียนการสอนมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น
S (Service) บริการ
หมายถึง การให้บริการ คือ
ครูจะต้องให้บริการแก่สังคมหรือบำเพ็ญตนให้เป็นประโยชน์ต่อสังคม ดังต่อไปนี้
๑. บริการความรู้ทั่วไป
ให้แก่นักเรียน ผู้ปกครอง ประชาชนในท้องถิ่น
๒. บริการความรู้ทางด้านความรู้และสุขภาพอนามัย
โดยเป็นผู้ให้ความรู้หรือเป็นผู้ประสานงานเพื่อดำเนินการให้ความรู้แก่ประชาชน
๓. บริการด้านอาชีพ เช่น
ร่วมมือกับหน่วยงานอื่นเพื่อจัดฝึกอบรมอาชีพระยะสั้นให้ประชาชนในท้องถิ่น
๔. บริการให้คำปรึกษาหารือทางด้านการศึกษาหรือการทำงาน
๕. บริการด้านแรงงาน
เช่น ครูร่วมมือกับนักเรียนเพื่อพัฒนาหมู่บ้าน
๖. บริการด้านอาคารสถานที่แก่ผู้ปกครองนักเรียนที่มาขอใช้อาคารสถานที่ในโรงเรียนด้วยความเต็มใจ
พอสรุปความ ได้ว่า ครู หมายถึง
ผู้เปิดประตูทางวิญญาณ ถ่ายทอดความรู้ และประสบการณ์ที่ตนมี เพื่อสร้างสรรค์ผู้เรียนให้เกิดการพัฒนา
ด้วยวิธีการสอนและการจัดกิจกรรมการเรียน เพื่อสร้างบุคลากรที่เป็นประโยชน์ต่อสังคม
และประเทศ
๒. ความสําคัญ บทบาท หนาที่ ภาระงานของครู
ไมว่าจะเปนอดีต ปจจุบันหรืออนาคต
ครูยอมมีความสําคัญต่อสังคม ประเทศชาติแม้กลาว คือ ตราบใดที่สังคมมนุษย์ยังสามารถผลิตสมาชิกใหมให้สังคม
ความต้องการครูก็จะยังมีอยูตลอดไป อาจมีขอจํากัดอยูแต่เพียงในเรื่องจํานวนและความสามารถของครูในด้านต่างๆ
ทั้งนี้เพราะปจจุบันโลกได้พัฒนาไปมากเชนเดียวกัน
ดังนั้นความต้องการใช้ครูจึงต้องให้สอดคลองกับความต้องการของสังคมด้วย
ไมว่าครูจะมีความรู้ความสามารถหรือความถนัดแตกต่างกันเพียงใด
แต่บทบาทของครูโดยสวนรวมแลวจะยังอยูในลักษณะเดียวกัน คือ
นอกจากครูจะต้องรักบทบาทเปนผู้สอนคนให้มีความรู้ความสามารถทางด้านวิชาการต่างๆ แลว
ครูยังจะต้องรับบทบาทในการพัฒนาประเทศชาติในด้านต่างๆอีก เชน การพัฒนาสังคม
การเมือง เศรษฐกิจ ศาสนาและวัฒนธรรม เปนตน ดังนั้น
ครูจึงต้องรับบทหนักทั้งในอดีตและปจจุบัน และเปนบทบาทในการสรางสังคมในด้านต่างๆ
ให้มีความเจริญกาวหนา เพื่อที่พวกเขา จะได้เปนคนที่มีคุณภาพของสังคมต่อไป พรชัย
หันจันทร[๔]
ได้กําหนดบทบาทหนาที่ของครูไวดังนี้
๑.
ครูจะต้องเปนนักวิจัย เก็บขอมูลให้ละเอียดว่าปัญหาสังคมในปจจุบันมีอะไรที่ครูจะต้องรวมมือแก้ไข
๒.
ครูต้องเปนนักวิเคราะหเมื่อหาขอมูลมาพรอมก็นําปัญหาเหลานั้นมาวิเคราะหตนตอของปัญหาให้ละเอียด
๓.
ครูจะต้องเปนนักวิจารณ์ทั้งปัญหาของตนเอง
ของนักเรียนและสังคมด้วยวิธีจิตวิทยาเพื่อความกระจางของปัญหา ครูจะต้องเปนคนกลาที่จะแสดงว่าครูเข้าใจปัญหาและพรอมที่จะแก้ปัญหา
๔.
ครูจะต้องมีความสามารถนําคุณคาของบทเรียนมาเปนตัวเชื่อมโยงผสมผสานให้เกิดการแก้ไขปัญหาในสังคมอยางมีประสิทธิภาพ
สวน นิภาภัทร รอยดาพันธ[๕]
ได้กลาวถึงบทบาทเฉพาะตัวของครูบทบาทที่มีต่อนักเรียนและบทบาทที่มีต่อสังคม ดังนี้
๑.
บทบาทเฉพาะตัว
ครูจะต้องปรับปรุงและพัฒนาตนเองให้ทันสมัย รักการอาน การคนควา
เพื่อพัฒนาวิชาชีพของตนเองอยูเสมอ และประพฤติปฏิบัติตนอยูในกรอบในด้านคุณธรรมจริยธรรมให้เปนที่ยอมรับของชุมชนและสังคม
โดยที่การศึกษาคนควา
วิจัยให้มีความรู้ความสามารถในการจัดการเรียนรู้ออกแบบการจัดการเรียนรู้โดยยึดผู้เรียนเปนหลัก
จัดการเรียนรู้โดยใช้กระบวนการวิจัยเพื่อพัฒนาและปรับปรุงการเรียนการสอนของตน
รวมถึงการสรางบรรยากาศและสภาพแวดลอมที่เอื้อต่อการเรียนรู้โดยยึดหลักว่า
ทุกสถานที่ ทุกแหงเปนแหลงเรียนรู้และทุกสิ่งที่พบลวนเปนสื่อการเรียนการสอน
๒.
บทบาทต่อนักเรียน ครูต้องเปนผู้แนะนํา
ส่งเสริม สนับสนุนให้นักเรียนรู้จักการศึกษาคนควา เป็นผู้จัดประสบการณ์ให้เด็กโดยกําหนดวัตถุประสงคให้เกี่ยวของกับชีวิตและสิ่งซึ่งเปนที่ต้องการของผู้เรียนและสังคม
แนะนําผู้เรียนให้บรรลุวัตถุประสงคนั้นโดยจัดให้มีประสบการณ์ต่างๆโดยต้องเลือกจัดเนื้อหาและวิธีการสอนให้เหมาะกับความต้องการทางจิตวิทยาของผู้เรียน
รวมถึงการจัดประสบการณ์การเรียนรู้ให้น่าสนใจและมีประโยชนมีความสามารถประเมินผลการเรียนรู้ได้ให้สามารถทํางานเปนกลุม
มีวินัยในตนเอง ให้ความรัก ความเอาใจใสอบรมสั่งสอนให้นักเรียนเปนผู้มีคุณธรรม
จริยธรรมที่พึงประสงคของสังคม
๓.
บทบาทต่อสังคม ครูมีบทบาทในการสรางความสัมพันธความเข้าใจอันดีต่อกันระหว่างโรงเรียนและชุมชน
ซึ่งครูจะต้องมีสวนรวมในกิจกรรมต่างๆ ของชุมชนและสังคม ประพฤติตนเปนแบบอยางที่ดีของชุมชน
ทั้งในด้านคุณลักษณะสวนตัวของครูเจตคติต่ออาชีพ นิสัยในการทํางานศีลธรรม ความกลา
ความจริงใจและความตรงต่อเวลาและสรางความสัมพันธอันดีระหว่างโรงเรียนกับชุมชน
ครูเปนสมาชิกของสังคมโรงเรียนจึงควรเปนผู้ฟงที่ดีเต็มใจทํางาน
คํานึงถึงความรู้สึกของผู้อื่นและนับถือประเพณีของโรงเรียน และเปนสื่อกลางของโรงเรียนและชุมชน
จุฑา บุรีภักดี[๖]
ได้กลาวถึงหนาที่ของครูไวดังนี้
๑. ทําบัญชีเรียกชื่อ
๒.
ทําสมุดประจําชั้นและทะเบียนประวัตินักเรียน
๓. ทําสมุดรายงานประจําตัวนักเรียน
๔. ทํารายงานผลการเรียน
๕. สอนและเตรียมการสอน
๖. ตรวจงานของนักเรียน
๗. ปกครองนักเรียน
๘. ควบคุมชั้น
๙. อบรมและสั่งสอนนักเรียน
๑๐. จัดหองเรียนให้มีบรรยากาศส่งเสริมการเรียน
๑๑.
จัดและเก็บเอกสารและอุปกรณ์การสอนเข้าหมวดหมู
๑๒.
รู้และปฏิบัติตามระเบียบของโรงเรียน
๑๓. ประสานงานกับครูใหญ เพื่อนรวมงาน
คนงาน นักการภารโรง และเชี่ยวชาญอื่นๆ
๑๔. แนะแนวนักเรียนและผู้ปกครอง
๑๕. สอนซอมเสริม
๑๖. จัดกิจกรรมส่งเสริมการเรียนการสอน
๑๗.
ตรวจสุขภาพทั่วไปและการแต่งกายของนักเรียนทุกเชา
๑๘.
ดูแลความปลอดภัยและช่วยเหลือนักเรียนที่เจ็บปวย
๑๙.
ดูแลความสะอาดเรียบรอยของโรงเรียนและหองเรียน
๒๐.
ติดต่อกับผู้ปกครองและชุมชน
๒๑.
รวมกิจกรรมของนักเรียนและชุมชน
๒๒.
เปนตัวอยางที่ดีของนักเรียนและชุมชน
จากแนวทางการปฏิบัติดังกลาวเกี่ยวกับบทบาทและหนาที่ความรับผิดชอบของครูพอจะสรุปได้ว่า
บทบาทและหนาที่ความรับผิดชอบของครูก็คือบทบาทและหนาที่ความรับผิดชอบที่มีต่อศิษย์ต่อสถานศึกษา
ต่อเพื่อนครูต่อชุมชน ต่อผู้บังคับบัญชา
และต่อความมั้นคงของชาติซึ่งบุคคลที่จะมาถึงพรอมด้วยความเปนครูจะต้องพยายามรักษาบทบาทหนาที่และความรับผิดชอบต่างๆ
เหลานี้ด้วยความสํานึก ด้วยความเต็มใจ และประพฤติอยางเครงครัด
เพื่อให้สมกับคําว่า “แมพิมพพอพิมพของชาติ” ต่อไป
แผนการศึกษาแหงชาติ (พ.ศ. ๒๕๔๕ - ๒๕๕๙)[๗]
กลาวถึงคุณลักษณะของครูที่มีประสิทธิภาพในยุคปฏิรูปการศึกษา
มีดังนี้
๑.
มีความรู้ความสามารถในการพัฒนาผู้เรียนตามธรรมชาติและเต็มศักยภาพ
๒.
มีความรู้และความสามารถในการจัดกระบวนการเรียนรู้ที่เนนผู้เรียนเปนสําคัญ
๓.
มีมาตรฐานวิชาชีพและได้รับใบอนุญาตประกอบอาชีพ
๔.
มีความรู้และความสามารถทางด้านวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
๕.
มีความรู้ความสามารถจัดการเรียนการสอนอยางมีคุณภาพและเปนระบบ
๖.
มีทักษะและกระบวนการในการคิด การวิเคราะหและการแก้ปัญหา
๗.
มีทักษะและกระบวนการในการคิด การวิเคราะหและการแก้ปัญหา
๘.
มีความใฝ่รู้และสามารถประยุกตใช้ความรู้อยางถูกต้องเหมาะสม
สามารถพัฒนาตนเองได้อย่างต่อเนื่องเต็มตามศักยภาพ
พระราชบัญญัติสภาครูและบุคลากรทางการศึกษา
พ.ศ. ๒๕๔๖ และมาตรฐานวิชาชีพครูคุณลักษณะของครูที่มีประสิทธิภาพในยุคปฏิรปการศึกษา[๘] มีดังนี้
๑.
ด้านความรู้และความเข้าใจในธรรมชาติของผู้เรียนและธรรมชาติของการเรียนรู้
๒.
ด้านความรู้ความสามารถในเนื้อหาสาระวิชาที่สอน
๓.
ด้านความรู้และทักษะเกี่ยวกับวิชาชีพครู
๔.
ด้านความรู้และทักษะการจัดกระบวนการเรียนรู้
๕.
ด้านความสามารถและทักษะการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ
๖.
ด้านความรู้ความสามารถและทักษะการใช้ภาษาต่างประเทศ
๗.
ด้านบุคลิกภาพที่เหมาะสมกับวิชาชีพครู
วิไล ตั้งจิตสมคิด[๙]
สรุปได้ว่า ลักษณะของครูที่มีความรู้ดีได้แก่ คุณสมบัติสวนตัวที่เกี่ยวของกับความรู้ความสามารถทางด้านวิชาการที่จะสอน
ตลอดจนการเปนผู้ที่มีสติปัญญาดีเฉลียวฉลาด เชื่อมั่นในตนเอง มีความคิดสรางสรรครู้จักแสวงหาความรู้ใหมๆเปนตน
ที่สําคัญอีกประการหนึ่งของครูคือการสอนดีและปกครองดีสามารถอธิบายได้รวบรัดชัดเจน
สอนสนุกทําเรื่องที่ยากใช้งายได้ควบคุมชั้นเรียนให้อยูในระเบียบวินัย เปนตน
สอดคลองกับ สมศักดิ์ ดลประสิทธิ์[๑๐]
กลาวว่า ครูต้องมีความรู้ความสามารถ
และทักษะเกี่ยวกับการจัดกระบวนการเรียนรู้ที่เนนผู้เรียนเปนสําคัญ
มีความรู้ความสามารถในเนื้อหาสาระวิชาที่สอน
การใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและภาษาต่างประเทศเพื่อการเรียนการสอน
พัฒนาผู้เรียนตามธรรมชาติและทันต่อการเปลี่ยนแปลง
มีความสามารถจัดเนื้อหาสาระและกิจกรรมให้สอดคลองกับความสนใจและความถนัดของผู้เรียน
มีความสามารถจัดกิจกรรมให้ผู้เรียนได้เรียนรู้จากประสบการณ์จริง รักการอานและเกิดการใฝ่รู้อยางต่อเนื่อง
มีความสามารถจัดสภาพแวดลอมทั้งในและนอกหองเรียนให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้
และมีความรู้ความสามารถใช้การวิจัยเปนสวนหนึ่งของกระบวนการเรียนรู้มีความสามารถประเมินผู้เรียนจากพัฒนาการของผู้เรียน
นอกจากนี้สวนสําคัญต้องมีความรู้ความสามารถตามมาตรฐานวิชาชีพ
และจรรยาบรรณของวิชาชีพและได้รับใบอนุญาตประกอบวิชาชีพ
มีการพัฒนาศักยภาพของตนเองอยางต่อเนื่องและเปนบุคคลแห่งการเรียนรู้มีทักษะและกระบวนการในการคิดการวิเคราะหและการแกป ญหา มีความใฝ่รู้และสามารถประยุกต์ใช้ความรู้อยางถูกต้องเหมาะสม
นิรมล แจมจํารัส[๑๑]
กลาวว่า ครูต้องมีความรู้ความสามารถในการดําเนินการสอน ดังนี้
๑.
รอบรู้วิทยาการกวางขวาง ครูจะต้องเปนผู้ชี้นําในการศึกษาเลาเรียนให้แก่นักเรียนช่วยเหลือด้านการเรียนและการประพฤติของนักเรียน
ตลอดจนสามารถแนะแนวให้นักเรียนเข้าใจและสามารถแก้ปัญหาต่างๆได้ครูจึงต้องเปนผู้รอบรู้ในศาสตรสาขาต่างๆอยางกวางขวาง
๒.
มีความรู้ในวิชาที่สอนดีครูต้องมีความรู้ในเรื่องที่ต้องสอน
วิชาที่ต้องรับผิดชอบในการให้ความรู้หรือประสบการณ์แก่นักเรียน ความรู้ในวิชาที่สอนนั้นจะดีมากนอยเพียงไรก็ขึ้นอยูกับการเตรียมการสอน
ความขยันหมั่นเพียรและความใฝ่รู้ของครูด้วย
๓.
มีความรู้ในวิธีสอนดี ครูที่มีความรู้ดีจะต้องสามารถสอนได้ดีด้วย
ในการประกอบอาชีพครูนั้นการสอนเปนงานสําคัญที่สุด ฉะนั้นครูจึงควรวางแผนการสอนอยางดีไมว่าจะเปนการกําหนดจุดประสงครูปแบบการสอน
วิธีสอนอุปกรณ์การสอน การสอน การจัดกิจกรรมการสอน และการประเมินผลการเรียน
๔.
มีความคิดริเริ่มสรางสรรค ครูที่ดีจะต้องมีความพยายามริเริ่มและหาวิธีการใหมๆเพื่อนํามาใช้ในการศึกษาแก่นักเรียนให้มีประสิทธิภาพสูงยิ่งขึ้น
การพยายามปรับปรุงงานสอนใหท นตั อเหตุการณ์อยูเสมอนั้นเปนการพัฒนาการสอนที่ดีที่สุด
เปนความคิดริเริ่ม นอกจากนี้ความพยายามหาความรู้เพิ่มเติมทั้งในด้านวิชาการ
วิธีสอนตลอดจนความรู้เกี่ยวกับการเคลื่อนไหวใหมๆ ในวงการศึกษาเหลานี้จําเปนอยางมากสําหรับอาชีพครูในปจจุบัน
๕.
เจตคติต่ออาชีพ ครูต้องมีศรัทธาต่องานครูสนใจที่จะแก้ไขปัญหาต่างที่เกิดขึ้น ไมว่าจะมาจากนักเรียน
เพื่อนครูด้วยกัน ผู้ปกครองหรือผู้บริหารก็ตามให้สําเร็จลุลวงไปด้วยความกระตือรือรนและทํางานให้ได้รับความสําเร็จอยางดีนอกจากนี้ครูต้องตั้งใจพัฒนาการทํางานให้ดียิ่งขึ้นอยูเสมอ
๖.
มีความสามารถในการปรับบทเรียนให้กับนักเรียน
ครูที่สอนดีต้องรู้จักปรับปรุงวิธีสอนอยูตลอดเวลา เนื้อหาให้สอดคลองกับการเปลี่ยนแปลงทางวิทยาการและสังคมอยูเสมอความสามารถปรับบทเรียนให้สอดคลองกับการดําเนินชีวิตของนักเรียนด้วย
๗.
มีความเข้าใจศิษย์ ครูที่ดีจะต้องเข้าใจความแตกต่างระหว่างบุคคลของศิษย์แต่ละคน
ทั้งการสอนและการปกครองจะเปนไปด้วยดีถาหากว่าครูเข้าใจปัญหาพื้นฐานของแต่ละคนที่แตกต่างกันไป
ยิ่งครูสามารถเข้าใจนักเรียนได้ดีเท่าไร
ก็ย่อมสามารถช่วยเหลือนักเรียนทางด้านการเรียนและความประพฤติได้ดีขึ้นเท่านั้น
๘.
มีความสามารถในการใช้กลวิธีการสอนต่างๆ
ครูต้องสามารถใช้วิธีการสอนที่เหมาะสมกับเนื้อหาสาระและวัยของนักเรียนในแต่ละชั้นเรียน
ความสามารถของครูที่จะปรับวิธีการดำเนินการสอนให้นักเรียนเกิดความสนใจและตั้งใจที่จะเรียนนั้น
ครูจะต้องเข้าใจธรรมชาติของวิธีการสอนแต่ละแบบอย่างถ่องแท่นอกจากนี้ครูจะต้องรู้จักใช้อุปกรณ์การสอนหรือสื่อการสอนให้เหมาะสมกับบทเรียน
ครูจะต้องรู้จักเร้าให้นักเรียนเกิดความสนใจและอยากรู้อยากเห็น ตั้งใจที่จะศึกษาเรื่องราวที่ครูสอนด้วย
ครูจะต้องสอนเพื่อส่งเสริมให้นักเรียนรู้จักคิดแก้ปัญหาต่างๆ
ได้ตลอดจนช่วยให้นักเรียนรู้วิธีการที่จะแสวงหาความรู้ได้ด้วยตนเอง
สรุปได้ว่า
คุณลักษณะด้านวิชาชีพครูได้แก่ มีความสามารถในการสอน เข้าใจธรรมชาติการสอน
และปรับวิธีการดําเนินการสอนให้นักเรียนเกิดความสนใจและตั้งใจที่จะเรียน
ชี้แนะแนวทางความรู้ในวิชาที่สอน
มีความใฝ่รู้ส่งเสริมให้ผู้เรียนได้แสวงหาความรู้ด้วยตนเอง
การมีเจตคติที่ดีต่ออาชีพครู
๓. สาเหตุของการผลิตครูรุ่นใหม่
จากการศึกษาสภาพการณ์
( Contextual
Study ) ความต้องการจำเป็นต่อการผลิตครูรุ่นใหม่เพื่อการพัฒนาครูสู่ความเป็นครูมืออาชีพ
ได้ข้อค้นพบว่า
๑. สังคมส่วนรวมมีความเชื่อว่า
การศึกษาเป็นเครื่องมือสำคัญในการพัฒนาคนให้สามารถนำการพัฒนาประเทศทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม
การเมือง และวัฒนธรรม ให้เหมาะสม
สอดคล้องกับสภาพแวดล้อมภายในและภายนอกประเทศ
ผลผลิตของระบบการศึกษาคือพลเมืองของประเทศที่สามารถปรับตัวและสามารถแก้ปัญหาที่มีความหลากหลายในสถานการณ์ที่มีความเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา
และสามารถริเริ่มพัฒนาตนเอง ครอบครัว ชุมชน
ตลอดจนประเทศให้พัฒนาและก้าวหน้าไปได้อย่างมีหลักการบนพื้นฐานของความเข้าใจเหตุและผล ความถูกต้อง
ความดีงาม
และความเหมาะสมกับสภาพแวดล้อม
๒.
สังคมส่วนใหญ่มีความเข้าใจว่า
การศึกษาที่พึงประสงค์ในสังคมปัจจุบันจะต้องเป็นการศึกษาที่มุ่งพัฒนาคนให้สมดุลทั้งด้านร่างกาย สติปัญญา
จิตใจและสังคม ทั้งในระดับความคิด ค่านิยมและพฤติกรรม
ซึ่งต้องจัดให้สอดคล้องกับความต้องการของบุคคล ชุมชน
สังคม และประเทศชาติ
โดยปรับแนวคิดในการพัฒนาการศึกษาให้เป็นกระบวนการที่ทำให้ผู้เรียนรู้จักเรียนรู้และแสวงหาความรู้ด้วยตนเองอย่างต่อเนื่องตลอดชีวิต โดยจัดการศึกษาที่ยึดผู้เรียนเป็นศูนย์กลางของการพัฒนา จัดในรูปแบบที่หลากหลาย เพื่อสนองความต้องการ ความสามารถและความถนัดของผู้เรียน
๓.
คนส่วนมากมีความเชื่อว่า
การจัดการศึกษาในลักษณะที่ต้องการจำเป็นจะต้องใช้ครูที่มีลักษณะเฉพาะ มีความสามารถสูง (เป็นครูรุ่นใหม่ระดับครูมืออาชีพ)
และได้รับการฝึกอบรมด้วยหลักสูตรและวิธีการสอนที่มีความเข้มข้นและมีคุณภาพมาอย่างดี
สามารถทำหน้าที่ครูได้อย่างมีประสิทธิภาพมีศักดิ์ศรีและมีเกียรติ
ในอดีตสังคมไทยเคยยกย่องครูโดยเปรียบเทียบเป็นปูชนียบุคคลที่รอบรู้ รู้จริง
รู้แจ้ง
ทั้งนี้เพราะครูในอดีตส่วนใหญ่คือ พระอาลักษณ์ นักปราชญ์และผู้รู้ในหมู่บ้าน ซึ่งเป็นที่ยอมรับในฐานะที่เป็น คนดี คนเก่ง
ในวิชาความรู้แขนงต่าง ๆ
แต่ในปัจจุบันความรู้สึกผูกพันต่อครูดังกล่าวได้เสื่อมถอยลง อันเนื่องมาจากครูต้องปรับพฤติกรรมตามสภาพทางเศรษฐกิจ สังคมที่เปลี่ยนแปลงไป
ความเชี่ยวชาญทางวิชาการและความเอาใจใส่ต่อเด็กลดถอยลง
๔.
จากสาระการปฏิรูปและกระแสสังคม เศรษฐกิจบ่งชี้วิสัยทัศน์
พบว่าในโลกยุคใหม่ในสังคมแห่งการเรียนรู้ (Learning Society) ครูจะต้องมีบทบาทหน้าที่ซับซ้อนขึ้น
ครูจะต้องมีความรู้
ประสบการณ์และก้าวทันสถานการณ์โลก จะต้องเป็นผู้มองกว้าง คิดไกล
ใฝ่รู้
ครูจะต้องจัดระบบการเรียนการสอนโดยยึดผู้เรียนเป็นศูนย์กลางของการพัฒนา คือ
ต้องสอนโดยยึดพื้นฐานความรู้
ความสามารถ
ความสนใจและความต้องการของผู้เรียนเป็นหลัก ครูในอนาคตจึงต้องมีมาตรฐานคุณภาพในระดับครูมืออาชีพที่ได้รับการยอมรับจากสังคมในระดับสูง
ดังนั้น ครูจะต้องเตรียมพร้อมสำหรับสังคมยุคใหม่
ที่จะปรับเปลี่ยนไปทั้งในปัจจุบันและในอนาคตโดยเชื่อว่าครูในปัจจุบันและอนาคตจะต้องมีคุณลักษณะโดดเด่น ดี
เก่ง ทันโลกและเป็นครูมืออาชีพ
๕.
จากการวิเคราะห์ พบว่า
ในปัจจุบันวิกฤติในวงการครูทั้งในประเทศและต่างประเทศปัญหาหลักๆ
จะคล้ายคลึงกัน ได้แก่ การที่คนดีคนเก่งไม่สนใจเข้าเรียนครูเป็นลำดับต้น ๆ
เมื่อเรียนสำเร็จแล้วส่วนหนึ่งจะไม่ประกอบอาชีพครู ทำให้ไม่สามารถบำรุงรักษาครูดีๆ ไว้ได้ ทั้งนี้เหตุผลหนึ่งเนื่องมาจากค่าตอบแทนของครูต่ำมากเมื่อเทียบกับอาชีพอื่น
ความตั้งใจและทุ่มเทต่อการเรียนการสอนของครูก็ลดต่ำลงประกอบกับการเรียนการสอนในสถาบันฝึกหัดครูมุ่งสอนเนื้อหามากกว่าให้คิดวิเคราะห์และปฏิบัติ การสอนไม่เน้นผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง ดังนั้นครูในปัจจุบันส่วนใหญ่จึงขาดความเชี่ยวชาญในการสอนทั้งทางวิชาการและคุณลักษณะความเป็นครู ความเอาใจใส่ต่อเด็กลดลง
ความนิยมยกย่องของสังคมต่อครูจึงลดลงทำให้วิชาชีพครูตกต่ำลง รวมทั้งในต่างประเทศที่ประสบปัญหาวิกฤติครูดังกล่าวข้างต้นต่างก็พยายามแสวงหาแนวทางในการแก้ปัญหาของครู
เช่นเดียวกันซึ่งประสบความสำเร็จมาในระดับหนึ่งซึ่งเป็นกรณีตัวอย่างให้เป็นบทเรียนสำหรับประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็นคุณภาพของครู
โครงสร้างการบริหารจัดการเกี่ยวกับครูและระบบโรงเรียน
ศักดิ์ศรีการยอมรับในวิชาชีพครูที่ถือว่าเป็นวิชาชีพชั้นสูงที่ยั่งยืน ประโยชน์เกื้อกูลและการส่งเสริมพัฒนาบทบาทวิชาชีพครูทั้งตนเอง
ระบบการศึกษาและการบริหารจัดการโดยรวมที่สอดคล้องสัมพันธ์กับโครงสร้างด้านอื่นเช่นเศรษฐกิจ สังคม การดำรงชีพ วัฒนธรรม วิทยาศาสตร์เทคโนโลยี และจิตวิทยา
ประเทศไทยกับสภาพการณ์ที่ปรากฏ
(Situation Study) สามารถมองเห็นกระแสความเปลี่ยนแปลงและมีประเด็นสำคัญที่เป็นเหตุผลและความเกี่ยวข้องกับความจำเป็นในการพัฒนาครูรุ่นใหม่การพัฒนาครูรุ่นใหม่และวิชาชีพครู
พอสรุปได้ดังนี้[๑๒]
๑.
ประเด็นความล้มเหลวด้านคุณภาพของผู้เรียน
ซึ่งปรากฏข้อมูลเชิงประจักษ์ในการแข่งขันทางวิชาการในระดับนานาชาติหรือในระดับเอเชียและการจัดคุณภาพการบริหารจัดการทรัพยากรบุคคล ระดับนานาชาติของสถาบัน IMD ซึ่งพบว่าคุณภาพของประเทศไทยอยู่อันดับท้าย ๆ
๒.
ประเด็นความเคลื่อนไหวเกี่ยวกับนโยบายการปฏิรูปการศึกษา
ได้ก่อให้เกิดแนวทางและมาตรการปฏิรูปหลักสูตรการเรียนการสอนปฏิรูปครูและบุคลากรทางการศึกษาและปฏิรูปโรงเรียน
๓.
ประเด็นการใช้กฎหมายให้เป็นกลไกสำคัญในการบริหารจัดการด้านการศึกษา
นอกเหนือจากแผนการศึกษาแห่งชาติ
ซึ่งพบว่า
กฎหมายหลักและกฎหมายประกอบทางการศึกษาทำให้เกิดผลบังคับและคิดค้นแก้ไขเพิ่มเติมเพื่อการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญเกี่ยวกับครู และหลักสูตรพัฒนาครู เช่น
การเน้นคุณภาพผลผลิต โครงสร้างการบริหารองค์การครู การบริหารงานบุคคล การจัดองค์กรวิชาชีพ
การออกใบประกอบวิชาชีพตามเกณฑ์มาตรฐานวิชาชีพครู จรรยาบรรณวิชาชีพครู การอนุมัติหลักสูตร คุณวุฒิ
วิทยฐานะ
ค่าตอบแทนวิชาชีพครูและการยกฐานะวิชาชีพครูให้เป็นวิชาชีพชั้นสูง
๔.
ประเด็นการเรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง
ก่อให้เกิดกระแสการปฏิรูปกระบวนการเรียนรู้
การปรับปรุงบทบาทและการปรับพฤติกรรมการสอนของครู ให้เป็นครูยุคใหม่ที่มีทั้งศาสตร์ (Science) คือความลุ่มลึกจัดเจนในเนื้อหา (
Subject Matters) มีศิลปะการสอน
(Methodology) คือมีเทคนิควิธีการถ่ายทอดการจัดกิจกรรมที่เน้นผู้เรียนเป็นศูนย์กลางอย่างมีความสุขและตระหนักผลที่เกิดกับผู้เรียนเป็นสำคัญ
๕.
ประเด็นจุดเน้นของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ ๘ (พ.ศ.๒๕๔๐ – ๒๕๔๔)
และแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ ๙ (พ.ศ.๒๕๔๕ – ๒๕๔๙)
ได้วิเคราะห์ให้เห็นจุดด้อยในคุณภาพและความสามารถของคนไทยจึงได้กำหนดแนวทางการพัฒนาที่เน้นการพัฒนาศักยภาพของคนเป็นสำคัญ
มีแผนพัฒนาครูอย่างต่อเนื่องชัดเจนโดยเน้นคุณภาพครูและวิธีการสร้างครูรุ่นใหม่
และสอดคล้องสัมพันธ์ระหว่างการบริหารครู
การใช้ครูและการพัฒนาครู
๖.
ประเด็นที่ชี้ให้เห็นความสำคัญต่อการเรียนรู้อย่างเป็นระบบ และการมีผลการเรียนรู้ (Learning Outcomes)
ที่มีความน่าเชื่อถือเป็นที่ยอมรับและเน้นการวิจัยชั้นเรียน
กระบวนการเหล่านี้เป็นกระแสสำคัญต่อการปฏิรูปบทบาทของครูให้เป็นผู้นำทางวิชาการที่ใช้พันธะกิจและทิศทางเพื่อสร้างสรรค์ผลงานให้ปรากฏและนำไปสู่การเป็นนักแก้ปัญหาอย่างเป็นระบบและปรับปรุงกำหนดตำแหน่งเป็น ครูมืออาชีพ
เป็นครูต้นแบบ
เป็นครูผู้เชี่ยวชาญ
เป็นครูนักวิจัย
เป็นครูผู้นำทางวิชาการ
เป็นครูนักเปลี่ยนแปลง
โดยใช้ผลงานศึกษาวิจัยเป็นเครื่องชี้วัดและประเมินผลคุณภาพการปฏิบัติงานอย่างเป็นระบบต่อเนื่อง
๗.
ประเด็นการประกันคุณภาพการศึกษา
ได้ก่อให้เกิดกิจกรรมการประเมินคุณภาพการควบคุมคุณภาพและการตรวจสอบคุณภาพการศึกษาของสถานศึกษา
การกำหนดเกณฑ์มาตรฐานด้านปัจจัยด้านกระบวนการและผลผลิตทางการศึกษาเพื่อนำไปสู่การประกันคุณภาพตามเกณฑ์มาตรฐานทั้งนี้โดยมีการประเมินคุณภาพภายในและภายนอกและนำไปสู่การพัฒนาสถานะภาพผู้สอนและผู้บริหารสถานศึกษาตามมาตรฐานสากล
๘.
ประเด็นกระแสโลกาภิวัฒน์ (Globalization Currently) ที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วในด้านวิสัยทัศน์ สังคม
สิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจ การเมือง
วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีและการสื่อสาร
ทั้งทางบวกและทางลบ แนวคิด ค่านิยม
ความเชื่อได้ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในด้านการดำรงชีวิต การเรียนรู้ สังคมความรู้
สังคมปราชญ์และผลกระทบในการพัฒนาครู
การพัฒนาภาวะผู้นำทางวิชาการและวิชาชีพครูอย่างสำคัญ
๔.
คุณลักษณะครูรุ่นใหม่ที่ควรมี[๑๓]
ตัวบ่งชี้คุณลักษณะครูตามเกณฑ์มาตรฐานการศึกษาด้านปัจจัยเพื่อประเมินภายนอก
๔ มาตรฐาน ๑๒
ตัวบ่งชี้ของสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ ได้กำหนดไว้ดังนี้
๑. มาตรฐานด้านมีวิญญาณความเป็นครู มีคุณธรรมจริยธรรม ประกอบด้วย
ตัวบ่งชี้
๑ ครูมีความเอื้ออาทร
เข้าใจและเอาใจใส่ผู้เรียนทุกคนอย่างสม่ำเสมอและเท่าเทียมกัน
ตัวบ่งชี้ ๒ ครูมีมนุษยสัมพันธ์ ควบคุมอารมณ์ได้และรับฟังความคิดเห็นของผู้อื่น
ตัวบ่งชี้
๓ ครูมีความรับผิดชอบ ซื่อสัตย์
ตรงต่อเวลา
อุทิศตนให้กับการพัฒนาผู้เรียน
ตัวบ่งชี้
๔ ครูวางตนเหมาะสม
เป็นแบบอย่างที่ดีในเรื่องความประพฤติและบุคลิกภาพ
ตัวบ่งชี้ ๕ ครูมีทัศนคติที่ดีต่ออาชีพครู
๒. มาตรฐานด้านความสามารถในการจัดการเรียนการสอนอย่างมีประสิทธิภาพและเน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ ประกอบด้วย
ตัวบ่งชี้ ๑
ครูรู้เป้าหมายของหลักสูตรและเป้าหมายการจัดการศึกษา
ตัวบ่งชี้ ๒
ครูมีความรู้ความสามารถในการประเมินผลการเรียนการสอน
จัดทำแผนและกระบวนการเรียนการสอนที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ
ตัวบ่งชี้ ๓
ครูมีความรู้ความสามรถในการเรียนการสอนและการนำผลการประเมินมาใช้พัฒนาคุณภาพ
๓. มาตรฐานด้านความสามารถในการแสวงหาความรู้
คิดวิเคราะห์และสร้างองค์ความรู้เพื่อพัฒนาการเรียนการสอนประกอบด้วย
ตัวบ่งชี้ ๑
ครูมีนิสัยรักการแสวงหาความรู้และข้อมูลจากแหล่งต่างๆ
เพื่อนำมาพัฒนาการเรียนสอน
ตัวบ่งชี้ ๒
ครูมีความสามารถในการศึกษาวิจัยเพื่อพัฒนากระบวนการเรียนการสอน
ตัวบ่งชี้ ๓
ครูมีความสามารถในการวิเคราะห์ปัญหาและแก้ไขสถานการณ์ได้
๔. มาตรฐานด้านคุณวุฒิ ความรู้
ความสามารถตรงกับงานที่รับผิดชอบ
ตัวบ่งชี้ ๑ ครูมีคุณวุฒิ
มีความถนัด
มีความเชี่ยวชาญตรงกับงานที่ปฏิบัติการสอน
หลักและมาตรฐานคุณลักษณะตามเกณฑ์การประเมินครูใหม่ ๑๐
ประการเพื่อการออกใบประกอบวิชาชีพครู
มาตรฐานนี้เทียบเท่าวุฒิบัตรชั้นสูงของสภาแห่งชาติด้านมาตรฐานวิชาชีพการสอน
(NBPTS) ได้แก่
หลักประการที่ ๑
ครูต้องเข้าใจความคิดหลัก
เครื่องมือที่จะใช้หาความรู้และโครงสร้างของหลักการที่ใช้สอน
และสามารถสร้างประสบการณ์การเรียนรู้ที่ทำให้ลักษณะต่าง ๆ
นี้มีความหมายแก่นักเรียน
หลักประการที่ ๒
ครูต้องเข้าใจว่าเด็กเรียนรู้อย่างไรและพัฒนาอย่างไรและสามารถตระเตรียมโอกาสแห่งการเรียนรู้ที่สนับสนุนการพัฒนาทางสติปัญญาและสังคมส่วนบุคคล
หลักประการที่ ๓
ครูต้องเข้าใจว่านักเรียนแตกต่างกันอย่างไรในการมีแนวทางเรียนรู้และครูต้องสร้างโอกาสทางการสอนที่มีการปรับให้เข้ากับนักเรียนที่มีความหลากหลาย
หลักประการที่ ๔
ครูต้องเข้าใจและใช้ยุทธศาสตร์การสอนต่าง ๆ
ที่จะช่วยเร่งเร้าการพัฒนาของนักเรียนให้มีความคิด รู้จักวิพากษ์วิจารณ์ แก้ปัญหาและแสดงทักษะได้
หลักประการที่ ๕
ครูต้องใช้ความเข้าใจเกี่ยวกับการบันดาลใจและพฤติกรรมของกลุ่มและส่วนบุคคลที่จะสร้างบรรยากาศการเรียนรู้ที่เร่งเร้าการพบปะสังสรรค์ทางสังคม
การเข้าไปเกี่ยวข้องในการเรียนรู้และการสร้างพลังใจของตนเอง
หลักประการที่ ๖
ครูต้องใช้ความรู้ที่มีประสิทธิภาพในหลักการนิเทศด้านการใช้คำพูด การไม่ใช้ถ้อยคำและสื่อที่จะให้มีการเรียนรู้อย่างจริงจัง มีการร่วมมือ
การพบปะสังสรรค์ในชั้นเรียน
หลักประการที่ ๗
ครูต้องวางแผนการสอนโดยมีพื้นฐานทางความรู้ในเรื่องราวที่สอนประชาคม และเป้าหมายในหลักสูตร
หลักประการที่ ๘
ครูต้องเข้าใจและใช้ยุทธศาสตร์การประเมินอย่างเป็นทางการและไม่เป็นทางการในการวัดผลและให้มั่นใจว่านักเรียนได้มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่องในทางปัญญา
ทางสังคมและทางกายภาพ
หลักประการที่ ๙
ครูต้องเป็นนักปฏิบัติที่มีการทบทวนตนเอง
โดยวัดผลอย่างต่อเนื่องในผลของทางเลือกและการปฏิบัติต่อคนอื่นๆ
(นักเรียน ผู้ปกครองและผู้มีวิชาชีพในประชาคมแห่งการเรียนรู้)
และเป็นผู้เสาะแสวงหาโอกาสที่จะมีการเติบโตในทางวิชาชีพ
หลักประการที่ ๑๐
ครูต้องสร้างความสัมพันธ์กับเพื่อนร่วมงานในโรงเรียน ผู้ปกครอง
และองค์กรในประชาคมที่กว้างขวางมากขึ้น
เพื่อช่วยสนับสนุนการเรียนรู้และความเป็นอยู่ที่ดีของนักเรียน (สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ, ๒๕๔๐ก)
๕. หลักสูตรผลิตครูรุ่นใหม่[๑๔]
คุณลักษณะทั่วไปของนักศึกษาครูในศตวรรษ
๒๑ ในระดับอุดมศึกษาสาขาครุศาสตร์
ศึกษาศาสตร์
ซึ่งอยู่ในวัยกำลังจะเป็นผู้ใหญ่ในระดับปริญญาตรีเป็นผู้ที่มีความกระตือรือร้นและมีอุดมการณ์
สนใจในสิ่งที่อยากรู้
ต้องการการยอมรับของเพื่อน อาจารย์
และสังคม
ต้องการที่จะสามารถนำตนเองได้
เป็นบุคคลที่มุ่งสร้างประสบการณ์และสามารถเรียนรู้ได้ด้วยตนเอง ( Self Directed
Learning) มักสนใจในเรื่องที่เกี่ยวข้องกับชีวิตและสิ่งแวดล้อม
การจัดการเรียนการสอนควรมุ่งจัดให้สอดคล้องกับความต้องการของนักศึกษาสาขาศึกษาศาสตร์และให้สามารถเชื่อมโยงกับประสบการณ์และบริบทของผู้เรียนจะสามารถช่วยนิสิตให้เรียนรู้ได้ดี
หลักสูตรผลิตครูรุ่นใหม่ควรมีหลักการสำคัญดังนี้
๑.
เป็นการจัดการศึกษาเพื่อผลิตบัณฑิตวิชาชีพครูสาขาต่างๆ
ให้มีมาตรฐานตามเกณฑ์มาตรฐานวิชาชีพโดยให้มีความรู้ สติปัญญา
มีความสามารถในการสอนและมีคุณธรรมจริยธรรม
๒. เป็นการศึกษาที่มุ่งให้บัณฑิตสามารถบูรณาการ
ประยุกต์พัฒนาและปรับปรุงกระบวนการสอนในสถานศึกษาให้เหมาะสมกับสถานการณ์ท้องถิ่นและสากล
๓. เป็นการศึกษาที่มุ่งให้บัณฑิตสร้างความเป็นเลิศในวิชาชีพครูให้เป็นวิชาชีพชั้นสูงอย่างภาคภูมิมั่นคงและน่าเชื่อถือ
สรุป
คุณลักษณะคือสิ่งที่บ่งบอกถึงความเป็นตัวตน
และหน้าที่ของแต่ละตำแหน่งของการทำงานและการดำรงชีวิต ไปในทางที่ถูกต้อง ครู
คือผู้ที่ค่อยสั่งสอน จึงจำเป็นต้องมีลักษณะที่ดี
มีคุณต่อการพัฒนาประเทศโดยการพัฒนาตัวเยาวชน
หรือลูกศิษย์ให้มีความพร้อมในการดำรงชีวิต
“ครู” หมายถึง ผู้เปิดประตูทางวิญญาณ
ถ่ายทอดความรู้ และประสบการณ์ที่ตนมี เพื่อสร้างสรรค์ผู้เรียนให้เกิดการพัฒนา
ด้วยวิธีการสอนและการจัดกิจกรรมการเรียน เพื่อสร้างบุคลากรที่เป็นประโยชน์ต่อสังคม
และประเทศ
บทบาทและหนาที่ความรับผิดชอบของครูก็คือบทบาทและหนาที่ความรับผิดชอบที่มีต่อศิษย์ต่อสถานศึกษา
ต่อเพื่อนครูต่อชุมชน ต่อผู้บังคับบัญชา
และต่อความมั้นคงของชาติซึ่งบุคคลที่จะมาถึงพรอมด้วยความเปนครูจะต้องพยายามรักษาบทบาทหนาที่และความรับผิดชอบต่างๆ
เหลานี้ด้วยความสํานึก ด้วยความเต็มใจ และประพฤติอยางเครงครัด เพื่อให้สมกับคําว่า
“แมพิมพพอพิมพของชาติ”
สาเหตุของการผลิตครูรุ่นใหม่ ได้แก่
ความล่าหลังของการพัฒนา แนวทางและวิธีการสอนที่ไม่ทันตามยุค สมัยที่เทคโนโลยี
นับเป็นสิ่งที่มาเป็นตัวขับเคลื่อนการดำเนินชีวิต
บวกกับนโยบายเดิมเป็นเพียงการสร้างบุคลากรทางการศึกษา โดยบังคับใช้เกณฑ์ในการสอนเป็นหลักสำคัญ
คุณลักษณะครูรุ่นใหม่ที่ควรมีนั้นเป็นสิ่งที่สำคัญยิ่ง
ในการพัฒนาตัวเยาวชนเป็นหลักสำคัญของการพัฒนาประเทศ
โดยมุ่งเน้นถึงความมีคุณธรรมในการดำเนินกิจกรรมการเรียนการสอน
แม้แต่การดำเนินชีวิตของการทำงาน ไม่ว่าจะเป็นการศึกษา และเข้าใจ การตรงต่อเวลา
ซื่อสัตย์ และมีความหวังดีต่อลูกศิษย์ของตนเอง นี้คือหลังสำคัญ
หลักสูตรผลิตครูรุ่นใหม่ คือ
การกระตุ้นให้ครู เริ่มเกิดความอยากในการพัฒนาวิชาชีพ และทักษะความสามารถของตนเอง
โดยฉีกกรอบของความยึดเอาตนเองเป็นหลักออกไปจากความคิด ยอมรับฟังเพื่อนร่วมงาน
ศึกษาความต้องการของเด็ก เปิดโอกาสให้เกิดการพัฒนาตนเอง
โดยรับประสบการณ์ที่มากกว่า
ดังนั้น คุณลักษณะครูรุ่นใหม่กับการปฏิรูปหลักสูตรผลิตครูในศตวรรษ
๒๑ นั้นควรมุ่งเน้นการเสริมสร้างประสบการณ์ และการยอมรับในความทันสมัยของยุค
และการเปิดโอกาสของการสร้างองค์ความรู้ของเด็กเช่นเดียวกัน
บรรณานุกรม
คณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ. แผนการศึกษาแห่งชาติ (พ.ศ.
๒๕๔๕-๒๕๕๙). แหล่งที่มา : http://www.onec.go.th
/publication/s_fullplan/fullplan.pdf. ค้นหา วันที่ ๒๖ มีนาคม
๒๕๕๘.
จุฑา บุรีภักดี. มนุษยสัมพันธ์สำหรับครู. กรุงเทพมหานคร:
สถาบันราชภัฏสวนสุนันทา,
๒๕๔๗.
โณทัย
อุดมบุญญานุภาพ,
การศึกษาสภาพการณ์ความสำคัญและจำเป็นในการปฏิรูป
หลักสูตรครูมืออาชีพ. เอกสารรายงานการศึกษา
คณะศึกษาศาสตร์. มหาวิทยาลัยขอนแก่น. ๒๕๔๓.
นิภาภัทร
ร้อยดาพันธ์. การศึกษาการปฏิบัติงานของครูผู้สอนในโรงเรียนมัธยมศึกษาจังหวัด
ขอนแก่นตามเกณฑ์มาตรฐานการศึกษาแห่งชาติ. วิทยานิพนธ์ ศศ.ม. (การบริหารการศึกษา). ขอนแก่น: มหาวิทยาลัยขอนแก่น. ๒๕๔๕.
นิรมล แจ่มจำรัส. เอกสารประกอบการสอนวิชาศึกษา ๓๐๐
ความรู้ทั่วไปสำหรับอาชีพครู. กรุงเทพมหานคร:
ภาควิชาหลักสูตรและการสอน คณะคณิตศาสตร์, มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
๒๕๔๕.
พระเทพวิสุทธิเมธี
(พุทธทาสภิกขุ). ธัมมิกสังคมนิยม. กรุงเทพมหานคร : มูลนิธิโกมลคีมทอง. ๒๕๒๙.
พรชัย
หันจันทร์. บทบาทและหน้าที่ของครู. แหล่งที่มา : http://www.vcharkarn.com/vblog/๔๒๐๕๖/๒. ค้นหา วันที่ ๒๖ มีนาคม ๒๕๕๘.
ไพฑูรย์
สินลารัตน์,
ความรู้คู่คุณธรรม (พิมพ์ครั้งที่ ๒). กรุงเทพมหานคร:
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. ๒๕๔๒.
ยนต์
ชุ่มจิต. ความเป็นครู. กรุงเทพมหานคร : โอ.เอส. พริ้นติ้ง เฮ้าส์, ๒๕๓๙.
ราชบัณฑิตยสถาน.
พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพมหานคร: อักษรเจริญทัศน์. ๒๕๔๖.
วิไล
ตั้งจิตสมคิด. การศึกษาและความเป็นครูไทย. กรุงเทพมหานคร: โอเดียนสโตร์, ๒๕๔๔.
สมศักดิ์
ดลประสิทธิ์. ครูของครูกับครูมืออาชีพ. สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ. แหล่งที่มา
: http://www.detudom.ac.th/ det/general/b๖.pdf. ค้นหา วันที่ ๒๖ มีนาคม ๒๕๕๘.
สำนักงานเลขาธิการคุรุสภา.
คุณลักษณะของครูที่มีประสิทธิภาพในยุคปฏิรูปการศึกษา. แหล่งที่มา : http://www.ksp.or.th/upload/๔๔๔/files/๔๔๘๙๕๑๕.ppt#๒๕๘,๓,slide๓. ค้นหา วันที่ ๒๖ มีนาคม ๒๕๕๘.
Teacher
Professional Development. คุณลักษณะครูรุ่นใหม่กับการปฏิรูปหลักสูตรผลิตครูในศตวรรษ
๒๑. แหล่งที่มา; https://educ๑๐๕.wordpress.com /คุณลักษณะครูรุ่นใหม่กับการปฏิรูปหลักสูตรผลิตครูในศตวรรษ ๒๑/. ค้นหา
วันที่ ๒๑ มีนาคม ๒๕๕๘.
[๑] พระเทพวิสุทธิเมธี (พุทธทาสภิกขุ), ธัมมิกสังคมนิยม,
(กรุงเทพมหานคร : มูลนิธิโกมลคีมทอง, ๒๕๒๙),
หน้า ๙๒-๙๔.
[๔] พรชัย หันจันทร์, บทบาทและหน้าที่ของครู, แหล่งที่มา : http://www.vcharkarn.com/vblog/๔๒๐๕๖/๒,
ค้นหา วันที่ ๒๖ มีนาคม ๒๕๕๘.
[๕] นิภาภัทร ร้อยดาพันธ์, การศึกษาการปฏิบัติงานของครูผู้สอนในโรงเรียนมัธยมศึกษาจังหวัด
ขอนแก่นตามเกณฑ์มาตรฐานการศึกษาแห่งชาติ, วิทยานิพนธ์
ศศ.ม, (การบริหารการศึกษา), (ขอนแก่น:
มหาวิทยาลัยขอนแก่น, ๒๕๔๕), หน้า ๓๔-๓๕.
[๖] จุฑา
บุรีภักดี, มนุษยสัมพันธ์สำหรับครู, (กรุงเทพมหานคร:
สถาบันราชภัฏสวนสุนันทา, ๒๕๔๗), หน้า ๕๑-๕๒.
[๗] คณะกรรมการการศึกษาแห่งชาติ, แผนการศึกษาแห่งชาติ (พ.ศ. ๒๕๔๕-๒๕๕๙). แหล่งที่มา : http://www.onec.go.th
/publication/s_fullplan/fullplan.pdf, ค้นหา วันที่ ๒๖ มีนาคม
๒๕๕๘.
[๘] สำนักงานเลขาธิการคุรุสภา,. คุณลักษณะของครูที่มีประสิทธิภาพในยุคปฏิรูปการศึกษา. แหล่งที่มา : http://www.ksp.or.th/upload/๔๔๔/files/๔๔๘๙๕๑๕.ppt#๒๕๘,๓,slide๓,
ค้นหา
วันที่ ๒๖ มีนาคม
๒๕๕๘.
[๙] วิไล ตั้งจิตสมคิด, การศึกษาและความเป็นครูไทย, (กรุงเทพมหานคร: โอเดียนสโตร์, ๒๕๔๔), หน้า ๑๔๙.
[๑๐] สมศักดิ์ ดลประสิทธิ์, ครูของครูกับครูมืออาชีพ, สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ, แหล่งที่มา :
http://www.detudom.ac.th/ det/general/b๖.pdf, ค้นหา วันที่ ๒๖ มีนาคม ๒๕๕๘.
[๑๑] นิรมล แจ่มจำรัส, เอกสารประกอบการสอนวิชาศึกษา ๓๐๐
ความรู้ทั่วไปสำหรับอาชีพครู, (กรุงเทพมหานคร:
ภาควิชาหลักสูตรและการสอน คณะคณิตศาสตร์,
มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ, ๒๕๔๕), หน้า
๙๓-๙๖.
[๑๒] โณทัย อุดมบุญญานุภาพ, การศึกษาสภาพการณ์ความสำคัญและจำเป็นในการปฏิรูป
หลักสูตรครูมืออาชีพ, เอกสารรายงานการศึกษา คณะศึกษาศาสตร์, (มหาวิทยาลัยขอนแก่น : ๒๕๔๓).
[๑๓] Teacher Professional Development, คุณลักษณะครูรุ่นใหม่กับการปฏิรูปหลักสูตรผลิตครูในศตวรรษ ๒๑, แหล่งที่มา; https://educ๑๐๕.wordpress.com /คุณลักษณะครูรุ่นใหม่กับการปฏิรูปหลักสูตรผลิตครูในศตวรรษ
๒๑/, ค้นหา วันที่ ๒๑ มีนาคม ๒๕๕๘.
[๑๔] ไพฑูรย์ สินลารัตน์, ความรู้คู่คุณธรรม
(พิมพ์ครั้งที่ ๒), (กรุงเทพมหานคร:
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย : ๒๕๔๒).
ความคิดเห็น
แสดงความคิดเห็น